ROZBIÓRKA ZABUDOWAŃ DAWNEGO BROWARU W SUCHANIU 

Znikające browary

Suchań to urokliwa osada zachodniopomorska położona w ciągu trasy krajowej nr 10. Wjeżdżając do miasteczka w kierunku na Szczecin uwagę zwracał charakterystyczny komin zwieńczony kunsztowną wiatrownicą, ciesząc oko swym widokiem. No właśnie, cieszył... Ale po kolei.

Widok na zabudowania browaru, stan z roku 2013. Nad okolicą góruje komin z charakterystyczną wiatrownicą.

W Suchaniu zachowało się około 80% tradycyjnej zabudowy miasteczka, co w tej części Pomorza Zachodniego jest niewątpliwie ewenementem. Co więcej, zachowany do dziś układ przestrzenny sięga średniowiecza. Utrwalony został jego pierwotny, wiejski charakter (w postaci układu owalnicowego), jak i małomiasteczkowy, kwadratowy rynek. 

Komin z wiatrownicą w zbliżeniu. Stan z roku 2013.

Po raz pierwszy Suchań wzmiankowano w roku 1269 jako własność książąt szczecińskich. W roku 1295 stał się własnością Joannitów, którzy w roku 1312 założyli tu komandorię. Nie jest pewne, kiedy osada o wiejskim charakterze przekształciła się w miasteczko. Jako takie wzmiankowane jest w dokumencie księcia Bogusława X w roku 1487. Wymieniony w nim został też zamek i dwa młyny.  W 1545 r. joannici sprzedali miasteczko Wolfowi Borcke, marszałkowi dworu księcia Barnima XI, zaś w 1551 roku Suchań przejęty został przez samego księcia.

Zabudowania browaru od strony dziedzińca. Stan z roku 2013.

W roku 1596 miasteczko zostało zniszczone przez wielki pożar. Odbudowało się stosunkowo szybko, gdyż w spisach dóbr książęcych z 1628 roku zarejestrowano 40 gospodarzy z 35 łanami, 37 tkaczy i 3 młynarzy. Po wygaśnięciu dynastii Gryfitów, w wyniku traktatów po wojnie trzydziestoletniej, Suchań znalazł się w granicach księstwa elektorów brandeburskich, a w 1654 roku przekazany został baronowi Otto von Schwerin. Suchań pozostawał własnością rodziny von Schwerin do roku 1709, kiedy to wykupiony został przez króla pruskiego Fryderyka I i do połowy XIX wieku podlegał urzędowi domenalnemu (w Szadzku a później w Dolicach). Wedle danych z 1780 roku w miasteczku było 17 gospodarzy i 46 rzemieślników. Od 1808 r. Suchań otrzymał pełne prawa miejskie. Rada miejska składała się z burmistrza, 4 rajców i 12 ławników.

Na bocznej ścianie jednego z budynkow zachował się napis, który sam w sobie był już... zabytkiem.

W latach 1828 – 1831 przeprowadzono parcelację gruntów domenalnych. Wydzielono wówczas w mieście 114 nowych działek. Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku liczba mieszkańców przekroczyła 1000 osób. W 1868 r. w Suchaniu było 206 budynków mieszkalnych i 37 gospodarczych.

Zabudowania browaru od strony dziedzińca. Stan z roku 2013.

Do najcenniejszych zabytków Suchania należy późnogotycki kościół wzniesiony w latach 1491-1492. Jak większość kościołów z tego okresu zbudowany został z kamienia. W roku 1696 wieża kościelna przebudowana została zgodnie z ówczesną, barokową modą. Przy kościele funkcjonował przytułek, obecnie nieistniejący, podobnie jak bożnica. W Suchaniu funkcjonowała bowiem niewielka gmina żydowska. W roku 1782 odnotowano 17 osób wyznania mojżeszowego, zaś w roku 1861 już 76. 

W latach osiemdziesiątych były tu już tylko magazyny.

Jak wspomniano wyżej, w Suchaniu istniał zamek. Był on siedzibą komturri joannickiej. Jego lokalizacja nie jest precyzyjnie ustalona. Prawdopodobnie znajdował się na północ od wschodniego krańca osady i oddzielony był od niej mokradłami i ciekiem wodnym. Do dziś czytelny jest zarys wału otaczającego majdan zamkowy. Zabudowania przy ul. Bocznej (dziś nr 3) postawiono najpewniej na terenie dawnego majdanu zamkowego. Lokalizację samego zamku mogą wyjaśnić jedynie wykopaliska archeologiczne.

Zabudowa dawnego browaru miała wiele uroku i co ważne, została przekształcona w niewielkim stopniu.

W roku 1780 w źródłach wspomniano browar. Zajmował on prawdopodobnie tą samą działkę, na której usytuowano zabudowania przemysłowego browaru, wzniesionego w drugiej połowie XIX wieku. W roku 1865 założony został Bürgerliches Brauhaus (Browar Obywatelski), którego właścicielami byli kolejno: J. Ferdinand Gerbitz (w latach 1865 - 1907), Ida Gerbitz (w roku 1908) oraz Richard Müller (w latach 1908 - 1938). Browar zamknięto w  roku 1938. Produkowano tu lekkie piwa w stylu pilzneńskim i ciemne piwa monachijskie. W okresie PRL na terenie browaru funkcjonowała Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, zaś jednym z zakładów produkcyjnych była Rozlewnia Piwa i Wytwórnia Wód Gazowanych. Rozlewano tu dostarczane w beczkach piwo browaru szczecińskiego i koszalińskiego oraz produkowano wody i napoje gazowane. Zakład został zamknięty pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku. Większość zabudowań browaru jeszcze niedawno spełniała funkcje magazynowe. 

Dawnych wspomnień czar.... Dlaczego?!

Z początkiem XXI wieku zabudowania browaru wystawiono na sprzedaż. W roku 2013, dzięki uprzejmości ówczesnych właścicieli, miałem okazję je zwiedzić i wykonać kilka zdjęć. Otrzymałem też propozycję... zakupu całego kompleksu po unieruchomionym jeszcze przed wojną browarze. Cena nie była wygórowana. Na moją odpowiedź, że raczej nie jestem zainteresowany usłyszałem: "dogadamy się".

Niestety, ana ja, ani nikt inny nie dogada się już z obecnymi właścicielami, gdyż zabudowa browaru została rozebrana i zniknęła z krajobrazu miasta. Wyburzono charakterystyczny komin. Nie udało mi się dowiedzieć, co stało się z zabytkową wiatrownicą. Zapewne trafiła na złom. Niestety, to nie pierwszy przypadek (i obawiam się, że nie ostatni), gdy znikają wartościowe, dziewiętnastowieczne zabudowania poprzemysłowe. Nie śmiem domniemywać jaka była motywacja właścicieli i co powstanie w miejscu dawnego browaru. Zapewne jakiś blaszak, w którym swe miejsce znajdzie kolejny supermarket. 

Świat w którym żyjemy nie należy do idealnych, niestety.