BROWAR W GÓRZE ROPCZYCKIEJ

Historia małego zakładu folwarcznego 

Początki Góry Ropczyckiej sięgają XIII lub XIV wieku, kiedy to miała nastąpić lokacja wsi na prawie niemieckim lub polskim. W kolejnych wiekach wieś wchodziła w skład majątków królewskich i należała do tzw. dzierżawy ropczyckiej. W drugiej połowie XIV wieku Góra była już siedzibą parafii. Dzięki Janowi Długoszowi wiemy, że u schyłku średniowiecza w dekanacie ropczyckim w dwóch wsiach istniały karczmy: królewska w Gnojnicy i szlachecka w Górze Ropczyckiej. W Inwentarzach Starostw zachował się Inwentarz folwarku górskiego i robczyckiego [Góra Ropczycka], woj. sandomierskie. Znajduje się w nim lakoniczny opis browaru i słodowni z 1570 roku: Browar, izdebka czarna przy nim. Dla słodów roszczenia przy tym słodownia. W tymże browarze: kocioł stary, zły nie godzi się w nim piwa warzyć. Kadzi w browarze trzy dobrych a czwarta zła. Drzwi dwoje na zawiasach. Funkcjonowanie browaru potwierdzone jest w pierwszej połowie XVII wieku, a nawet po potopie szwedzkim. Tradycja browarnicza zanikła jednak około przełomu XVII i XVIII wieku w bliżej niesprecyzowanych okolicznościach.

 

Mapa folwarku Góra Ropczycka z 1894 roku. W czerwonych kółkach oznaczono (patrząc od góry): karczmę „Gabryelówkę”, browar i karczmę „Podkościelną”.

 

Murowany browar wzniesiono na nowym miejscu z początkiem lat trzydziestych XIX wieku staraniem Kazimierza Starzeńskiego, ówczesnego właściciela dóbr. Był to parterowy budynek murowany, podpiwniczony, pokryty dachem gontowym. Otaczały go inne budynki gospodarcze i dom mieszkalny, przeznaczony dla dzierżawcy. Browar zbudowano według najlepszych wzorców epoki, z funkcjonalnym podziałem na słodownię i właściwy browar, z wyposażeniem technicznym, odpowiadającym ówczesnym standardom. Zakład przystosowano do produkcji piw górnej fermentacji. Po upowszechnieniu się nowej technologii produkcji, opartej o fermentację dolą, browar dość szybko zaadoptowano do nowych standardów - zapewne już na początku lat pięćdziesiątych XIX wieku. Wybudowano lodownię i nowe piwnice, pozostawiając pierwotne urządzenia techniczne. W pierwszych latach po uruchomieniu browar działał pod zarządem administracji dóbr. Zmieniło się to niedługo po przejściu majątku w ręce rodziny Potockich z Krzeszowic. W 1875 roku dzierżawcą browaru został Bolesław Kluger. Okres jego dzierżawy przypada na czas zmian w propinacji galicyjskiej. W 1875 roku uchwalono ustawę o zniesieniu propinacji. W rzeczywistości nowe prawo, obowiązujące do końca 1910 roku, pozostawiło w rękach właścicieli dóbr prawo wyszynku. Coś, co wydawało się ostatnim i mało istotnym reliktem dawnego prawa feudalnego, skrępowało rozwój przemysłu piwowarskiego (a po części i gorzelniczego) na długie lata. Istotniejszym naruszeniem dawnych stosunków stało się dopiero wykupienie prawa propinacji przez kraj w 1889 roku.

 

Mapa katastralna z 1849 roku, wieś Góra Ropczycka. Fragment z zabudową browaru i cegielnią.

Kres produkcji piwowarskiej przyniosła Wielka Wojna. Browar w Górze Ropczyckiej zakończył produkcję w pierwszych dniach działań wojennych we wrześniu 1914 roku. Przedłużeniem jego istnienia były kierowane doń przydziały jęczmienia, przerabiane jednak przez browar w Dzikowie (poprzez małżeństwo Zofii Potockiej ze Zdzisławem Tarnowskim dobra ropczyckie trafiły pod administrację dóbr dzikowskich) i rozliczane z dzierżawcą w postaci dostaw gotowego piwa. Po zakończeniu wojny rozważano jeszcze wznowienie produkcji słodu, ale i to okazało się nieopłacalne. Większość budynków rozebrano jeszcze przed rozpoczęciem II wojny światowej. Dziś po dawnym browarze nie ma najmniejszego śladu.

Więcej o browarze w Górze Ropczyckiej napiszę niebawem. Na razie niech będzie to niespodzianka dla czytelników bloga!