MATYS PIENIĄŻEK. WADOWICZANIN, PIWOWAR KRAKOWSKI Z XVI WIEKU

Artykuł do pobrania

Matys Pieniążek został przyjęty do prawa miejskiego w roku 1532. Z wpisu dowiadujemy się, że do Krakowa przybył z Wadowic i wykonywał zawód słodownika (braseator). Z tytułu opłaty wpisowej uiścił zwyczajową taksę w wysokości 1 grzywny. Możemy jedynie przypuszczać, że urodził się na przełomie XV i XVI w., zaś do prawa miejskiego przyjęty został w sile wieku, prawdopodobnie około trzydziestego roku życia.

Plac Szczepański wedle obrazu Hipolita Lipińskiego (reprod. Kłosy 1882)

Możemy szacować, że jego rodzinna miejscowość liczyła w tym czasie około 500 mieszkańców. Duża część wadowiczan parała się rzemiosłem. Najstarszym poświadczonym cechem miejskim w Wadowicach był istniejący już w 2 połowie XV w. cech szewców, natomiast na starodawność wadowickiego cechu tkaczy zwrócił uwagę już Feliks Kiryk. Zdaniem Jerzego Rajmana w 2 połowie XVI w. istniały w Wadowicach co najmniej 22 gałęzie rzemiosła, a miasteczko pod tym względem, co prawda ustępowało Oświęcimiowi i Kętom, ale za to dorównywało Zatorowi i przewyższało Skawinę, Lanckoronę oraz Żywiec. Co istotne, badacz ten przyjął orientacyjną liczbę 5 browarników działających w Wadowicach. Matys nie był pierwszym wadowiczaninem w Krakowie, który występuje w źródłach jako Pieniążek. Kilkadziesiąt lat przed nim został przyjęty do prawa miejskiego w Krakowie (1480) niejaki Michał Pieniążek, rzeźnik. W przeciągu XV i XVI w. obok dwóch Pieniążków przyjęto do prawa miejskiego Krakowa jeszcze 10 innych wadowiczan, m.in. 2 bednarzy, łaziebnika, kusznika, brukarza, garncarza i łagiewnika. 

Południowo-zachodnia część placu Szczepańskiego ok. poł. XIX wieku, na obrazie Konstantego Kopffa. Ostatni po prawej budynek szpitala, w który wcielono uprzednio dom Matysa Pieniążka.

Zachowana baza źródłowa nie pozwala prześledzić w pełni krakowskiego okresu życia Pieniążka. Całkowicie umyka nam pierwsze dziesięć lat jego działalności, najstarsza zachowana wzmianka pochodzi bowiem z roku 1542. Wnioskujemy z niej, że Pieniążek prowadził browar w kamienicy Tomasza Morawskiego, położonej przy ulicy Szczepańskiej, pomiędzy znajdującą się przy murach miejskich narożną posesją Stanisława Maruszyńskiego a kamienicą Szczęsnego płatnerza. Ulica Szczepańska, wychodząca w kierunku zachodnim z północno-zachodniego narożnika Rynku, pod swoją dzisiejszą nazwą występuje już w zapiskach z wieku XIV (Sinte Stepanis Gasse, platea sancti Stephani). Nazwa polska pojawiła się w dokumentach z wieku XVI. Ulica Szczepańska przecięta jest jedną przecznicą (dzisiejsza ul. Jagiellońska), a w omawianej epoce przebiegała pomiędzy czterema blokami zabudowy (po dwa z każdej strony), do których należał blok z kościołem Św. Szczepana istniejący w miejscu dzisiejszego pl. Szczepańskiego do początku wieku XIX. Około połowy wieku XVI, w ulicy Szczepańskiej, działki i dyspozycja zabudowy na nich ukształtowane były w znacznej części odmiennie od stanu dzisiejszego. Najstarsza zabudowa murowana powstała jeszcze w drugiej połowie XIII w. Do połowy wieku XVI nastąpiły kolejne przebudowy - występowały tu różne funkcje i formy zabudowy, niemniej w połowie wieku XVI przeważały budynki murowane, w tym kamienice. Około 1563 roku Matys Pieniążek stał się właścicielem dzierżawionej uprzednio kamienicy – zakupił ją od Magdaleny Wunzanowej.

Na placu Szczepańskim w XIX wieku sprzedawano słynny chleb prądnicki. Rycina przedstawia sprzedawcę tego chleba.

Matys Pieniążek zmarł najpewniej w lutym 1566 r. (ostatni podatek od waru pobrano od niego 9 lutego, w początku III kwartału roku podatkowego 1565/66). Nie pozostawił bezpośrednich spadkobierców. Po jego śmierci kamienicę, od nieznanych spadkobierców, dzierżawili kolejni piwowarzy: Mikołaj Budzanty, Valentinus tabernator i Wojciech Małek zwany Wróblem. Z końcem XVI wieku dwie kamienice (w tym niegdysiejsza pana Pieniążka i narożna) zostały przekształcone na szpital bractwa Panny Marii (pod wezwaniem Św. Łazarza). W latach osiemdziesiątych były to jeszcze domy mieszczańskie, zaś w roku 1598 odnotowano już dwie kamienice szpitalne św. Łazarza. Kolejne spisy wymieniają wymiennie szpital Bractwa P. Mariei lub szpital św. Łazarza.
Artykuł o Matysie Pieniążku do pobrania tu:

http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-43314bf8-0645-4b56-bb9f-488911c8a097